Konu çocuklar ve uyku olduğunda, internette, Instagram’da, hatta sosyal çevrenizde bile eminim ki bir sürü farklı bilgi ve öneri duyuyorsunuzdur. Belki şu ana kadar denediğiniz, çocuğunuza ve size iyi gelmiş veya gelmemiş bir sürü yol vardır. Arkadaşınızın, sizin çocuğunuzla yaşıt çocuğunun rahat rahat uyuduğunu öğrenirken, siz ve çocuğunuz için uyku bir mücadeleye dönüşmüş olabilir veya tam tersi. Peki neden bu farklılıklar var? Araştırmalar bize çoğu zaman “çocuklar şu yaşa kadar bu kadar saat uyumalıdırlar. Sonrasında bu kadar uyumalıdırlar” gibi “şu”, “bu” bir sürü kalıplaşmış şeyler anlatır sanırız. Bazı noktaları doğru, gelişimsel olarak çocukların ihtiyaç duyduğu belli bir uyku saati vardır tabii ki, peki ama gerçekten her çocuk için bunlar aynı mıdır? Tabii ki hayır. Araştırmalar bize genel bir çerçeve sunarlar. Bizler ise o çerçeveye çocuklarımızı sokmaktan ziyade, çerçeveyi çocuklarımıza nasıl adapte edebiliriz buna odaklanmalıyız. Sonuç olarak her bir ağızdan söylenen bir söz vardır değil mi? “Her çocuk farklıdır ve özeldir”. İşte tam da bu nedenle, arkadaşınızın çocuğu mışıl mışıl uyurken, sizin çocuğunuz uyumakta zorlanıyor olabilir veya komşunuzun çocuğunun uyku rutinleri, sizin uyku rutinlerinizden bambaşka olabilir. Gelin hep beraber “Çocuğum Neden Uyumuyor” kitabı biz okurlara neler öneriliyor kısaca inceleyelim.
Öncelikle şu hormonu bilmek önemli “melatonin”. Peki nedir bu hormon? Melatonin kısaca, vücudumuzda gece saatlerinde salınarak uykuya geçişimizi düzenleyen ve biyolojik saatimiz doğru çalışmasına yardımcı olan bir hormon. Yeni doğan bebekler, anne karnında geçirdikleri süre boyunca anneye ait melatonin hormonunun etkisiyle uyku/uyanıklık düzeni geliştiriyorlar. Ancak doğumdan sonra bu hormon aktarımı kesildiği için, bebekler gece ve gündüz arasındaki farkı zamanla öğreniyorlar ve kendi uyku düzenlerini oluşturmak için belirli bir süreye ihtiyaç duyuyorlar. Bebeklerin ve küçük çocukların uyku düzeni, biyolojik ve gelişimsel etkenlere fazlasıyla bağlı anlayacağınız. Her çocuğun uyku ihtiyacı da bu nedenle farklı. Bir çocuk için ideal olan uyku süresi, diğer çocuk için geçerli olmayabilir. Sizlere işte spoiler geliyor! Çocuğunuzun ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak bir uyku düzeni oluşturmak, sağlıklı gelişim için en doğru yaklaşımdır. Ancak araştırmaların ve kitabın önerdiği, genel olarak her çocuğun uykusu için faydalı olabilecek bazı ipuçları şu şekilde:
İlk olarak, ışıklandırma koşulları. Özellikle modern ışıklandırmalar, mavi-beyaz ışıkları kullandığı için, biyolojik saati bozabileceği ve uykuya geçişi zorlaştırabileceğini araştırmalar bize söylüyor. Bu yüzden akşamları loş ve kırmızı tonlarında ışık kaynakları kullanmak çocuğunuzun uykuya geçişini kolaylaştırabilir. Yatak odasında mümkünse kırmızı ışık yayan gece lambaları kullanmak daha sağlıklı bir uyku ortamı yaratabilir. Ayrıca, ekran kullanımını uyumadan en az iki saat önce kesmek önemli. Yapılan araştırmalar, ekran zamanının uyku düzenini olumsuz etkileyebileceğini bizlere yıllardır söylüyor.
Çocuğunuzla aynı odada veya aynı yatakta uyumanın, onların bağımlı olmasına neden olacağı endişesi büyük oranda ebeveynlerde kaygı yaratıyor. Ancak kitap bize aksini iddia ediyor. Çocuğunuzla güvenli bir şekilde birlikte uyumak, onun güven duygusunu pekiştirdiğini ve kendisini rahat hissetmesine yardımcı olduğunu söylüyor. Unutmayın, sağlıklı bir ayrışma için, sağlıklı bir bağlanma şart!
Çocuğunuz eğer kendi odasına geçiş yapacaksa, mümkün olduğunca odasını nasıl dekore edeceğinize ve eşyalarına beraber karar vermeye çalışın. Bu durum çocuğunuzun odasına duyacağı aidiyet duygusunu arttırmasına destek olur. Tabii ki de bu, en baştan onlar dekorasyondan sorumlu demek değil. İki-üç seçenek arasından çocuğunuza seçtirmeniz onları yetkin hissettirecektir.
Her gün en az yarım saat de olsa çocuğunuzun yatak odasında beraber oynayın, ona sarılın, yatağında hikayeler okuyun, müzik dinleyin (dans da ederseniz şahane!). Kısacası birlikte kaliteli vakit geçirin. Unutulmaması gereken bir diğer önemli nokta ise, çocuğunuzun odasında onu asla cezalandırmayın ve sakinleşmesi ya da yaptığı yaramazlığı düşünmesi için odasına yollamayın. Bunlar odası ile ilgili olumsuz çağrışımlar edinmesine neden olabilir.
Ayrıca, doğal ışık almanın uyku düzenine etkisi büyük. Çocuğunuzun gündüz en az 20 dakika doğal gün ışığı alması, biyolojik saatinin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Gündüz uykularında ise kapkaranlık bir odadan ziyade, doğal ışığın gireceği şekilde uyuması, biyolojik saatin dengesinin bozulmaması için önemli bir faktör. Gece uyku geçişlerinde ise, çocuğunuzun odasında ışığı mümkün olduğunca kısın ve çok gerekliyse kırmızı ışık kullanın.
Çocuğunuzun uyku alışkanlıklarını etkileyebilecek bir diğer önemli faktör de onun yemek alışkanlıklarıdır. Alerjiler veya besin duyarlılıkları, uyku sorunlarına yol açabilir. Bu yüzden çocuğunuzun beslenme düzenine dikkat etmek, uyku kalitesini iyileştirebilir. Eğer çocuğunuzun besin duyarlılığı olduğunu düşünüyorsanız bir doktordan destek alın.
Eğer çocuğunuz kreşe veya anaokuluna gidiyorsa, araştırmalar anaokuluna giden çocukların kortizol seviyelerinin gün içerisinde yükseldiğini göstermiştir. Bu demek oluyor ki, gün içerisinde çocuğunuz farklı sebeplerden dolayı stres yaşıyor olabilir ve bu aslında çok normal. Kortizol seviyesinin yükselmesi, okuldan mutsuz olması anlamına gelmemektedir. Çocuklar gün içerisinde okulda, grup aktivitelerinin getirdiği stres, arkadaşlarıyla bir oyuncak paylaşmada zorluk vs. gibi birçok nedenden dolayı stres olabilirler. Kitaba göre, çocukların gündüz uykularının bozulması ve parlak ışıklarla aydınlatılan odalar da kortizol seviyelerinin artmasına katkı sağlayan diğer önemli faktörler arasında. Bu durumda, okuldan gelen çocuğunuza sakinleştirici bir ortam sağlamak, çocuğunuzun uykuya geçişini kolaylaştıracaktır.
Uyku öncesi rutinlerin de önemi yadsınamaz. Çocuklara uyuma zamanının geldiğinin sinyalleri, beden ve zihin hazırlığı için rutinler önemlidir. Rutinlere olabildiğince sadık kalmak, çocuklar için öngörülebilir bir ortam hazırlar. Rutininizi aile dinamiklerinize göre oluşturmak kıymetli olacaktır. Siz ve çocuğunuza özel yatma rutininize ekleyebileceğiniz bazı rahatlatıcı oyunlar:
- Kuş tüyü/pamuk dokunuşu
- Özel öpücükler
- Krem sürme
- Pamuk topu nerede
- Tost/dürüm yapmak
- Sıkı sıkı sarılmak
- En keyifli zamanlarımızı hatırlayalım (keyif verici bir plan varsa tatil gibi onu konuşmak)
- Koyun sayma
Uyku, sadece çocukların sağlıklı gelişimi için değil, aynı zamanda genel sağlıkları ve psikolojik iyilik halleri için de kritik bir öneme sahiptir (hem sizin hem de çocuğunuz için. Uyumakta zorlanan bir çocuğunuz varsa, sizlerde eminim ki oldukça yorgunsunuzdur J). Ancak yazının başında da belirttiğim gibi, her çocuk biricik ve özeldir. Her uyku rutini ve uyku saatleri, tüm çocuklar için uygun olmayabilir. Hatta aynı evin içerisinde birkaç çocuğunuz varsa bile aynı rutin diğerleri için uygun olmayabilir. Önemli olan biricikliği unutmamak ve sizler için en sürdürülebilir olanı keşfetmek.
Umarım bu uyku yolculuğunda yukarıda belirtmiş olduğum ipuçları, sizlere iyi bir eşlikçi olur.
Kaynakça
Norris, V., & Rodwell, H (2021). Ebeveynler için Theraplay: Bağlanma temelli oyun terapisinin günlük hayatta kullanımı (Begüm Özçınar). Gün Yayıncılık
Ockwell-Smith, S. (2019). Çocuğum neden uyumuyor? Doğan Kitap.
